ترس از پرواز یا ایروفوبیا، یکی از رایج‌ترین ترس‌ها بین مردم است که تجربه سفر هوایی را برای افراد به‌شدت ناخوشایند می‌کند. دلایل این ترس به عوامل مختلفی مانند اضطراب، نگرانی یا تجربه‌های بد گذشته برمی‌گردد. افرادی که از این فوبیا رنج می‌برند در طول پرواز دچار علائم جسمانی مانند تپش قلب، تعریق و سرگیجه می‌شوند. تکنیک‌های مختلفی برای کاهش این ترس وجود دارد که شامل تمرینات تنفسی، آگاهی از آمار ایمنی پروازها و در موارد شدیدتر، مشاوره و درمان‌های روان‌شناختی می‌شود. اگر چنین مشکلی دارید باید باور داشته باشید که سفر با هواپیما یکی از امن‌ترین روش‌های مسافرت است و این دیدگاه به کاهش اضطراب شما کمک می‌کند. برای غلبه بر این ترس، آشنایی با علت و روش‌های مقابله با آن از جمله تکنیک‌های آرام‌سازی ذهنی، بسیار مؤثر است.
ایروفوبیا یا ترس از پرواز چیست؟
اگر قصد خرید بلیط هواپیما را دارید؛ ولی از پرواز می‌ترسید، باید در مورد این نوع ترس اطلاعات داشته باشید. ایروفوبیا (Aerophobia)، نوعی اضطراب شدید است که موقع سفر با هواپیما، افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این فوبیا از ترس‌های مختلفی مانند ترس از ارتفاع، نگرانی درباره نقص فنی در هواپیما، ترس از بسته‌بودن محیط یا کنترل‌نکردن اضطراب هنگام پرواز نشئت می‌گیرد. این ترس، مانند سایر فوبیاها، ممکن است به‌شکل‌های مختلفی بروز کند؛ برخی افراد حتی از فکرکردن به سفر هوایی دچار اضطراب می‌شوند و برخی دیگر تنها در هواپیما علائم ترس را تجربه می‌کنند.
ایروفوبیا اغلب با علائم جسمانی مانند تپش قلب، تعریق شدید، تنگی نفس، سرگیجه و گاهی حملات پنیک (Panic Attack)همراه است. این علائم تجربه پرواز را برای فرد بسیار دشوار و حتی غیرممکن می‌کنند.
عوامل مختلفی می‌توانند در ایجاد این ترس نقش داشته باشند؛ برای مثال، تجربه‌های بد گذشته مانند پرواز در شرایط بد جوی، مشاهده یا شنیدن اخبار حوادث هوایی یا سابقه اضطراب، این ترس را تشدید می‌کنند. همچنین، کنترل‌نداشتن بر شرایط روحی در موقعیت‌های ناگوار یا ترس از فضاهای بسته باعث تشدید این فوبیا می‌شود.
روش‌های مختلفی برای مقابله با ایروفوبیا وجود دارد. برخی از افراد با یادگیری تکنیک‌های تنفس و آرام‌سازی ذهنی، اضطراب خود را کاهش می‌دهند. مشاوره با روان‌شناسان و استفاده از درمان‌های شناختی-رفتاری (CBT) نیز به بسیاری از افراد کمک می‌کند تا ترس خود را مدیریت کنند. در برخی موارد، استفاده از داروهای ضداضطراب پیش‌از پرواز نیز توصیه می‌شود. آگاهی از این موضوع که پرواز یکی از ایمن‌ترین روش‌های سفر است و مرور آمارهای مثبت درباره ایمنی پروازها به کاهش این ترس کمک می‌کند.
مهم‌ترین دلایل ترس از پرواز
این ترس فوبیای رایجی است که بسیاری از افراد در سراسر جهان با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. دلایل متعددی برای این فوبیا وجود دارد که شامل تجربیات شخصی فرد تا عوامل خارجی و روان‌شناختی هستند. در ادامه، مهم‌ترین دلایل این فوبیا را بررسی می‌کنیم:
نداشتن کنترل
یکی از اصلی‌ترین دلایل آن، حس نداشتن کنترل است. در هنگام پرواز، افراد در موقعیتی قرار می‌گیرند که هیچ کنترلی بر روند پرواز، عملکرد هواپیما یا شرایط جوی ندارند. این حس ناتوانی و وابستگی به خلبان و تکنولوژی هواپیما برای برخی افراد بسیار دلهره‌آور است. به‌صورت طبیعی، بسیاری از انسان‌ها به داشتن کنترل بر محیط اطراف خود عادت دارند و وقتی این کنترل از دست می‌رود، اضطراب و ترس افزایش پیدا می‌کند.
ترس از ارتفاع
ترس از ارتفاع یا آکروفوبیا (Acrophobia) یکی دیگر از عوامل مهم این ترس است. افراد مبتلا به این ترس هنگام پرواز در ارتفاعات بالا دچار اضطراب می‌شوند و حس می‌کنند که در خطر سقوط هستند. این ترس از سقوط و ازدست‌دادن امنیت فیزیکی به‌شکل‌های مختلفی از جمله سرگیجه، تعریق و تنش در عضلات خودش را نشان می‌دهد این ترس‌ها در محیط بسته هواپیما اضطراب را تشدید می‌کند.
ترس از نقص فنی و سقوط
یکی از بزرگ‌ترین ترس‌های پرواز، ترس از نقص فنی و سقوط هواپیما است. بسیاری از افراد هنگام سوارشدن به هواپیما دچار استرس می‌شوند و فکر می‌کنند ممکن است اتفاقات ناگواری رخ دهد. اخبار مربوط به سوانح هوایی و حوادث گذشته این ترس را تشدید می‌کند. گرچه احتمال بروز حوادث هوایی بسیار کم است و هواپیماها تحت نظارت‌های ایمنی قرار دارند، ترس از سقوط همچنان یکی از عوامل اصلی اضطراب در پروازها محسوب می‌شود.
ترس از بسته‌بودن محیط (کلاستروفوبیا)
ترس از فضاهای بسته یا کلاستروفوبیا (Claustrophobia) باعث تشدید ترسیدن از پرواز می‌شود. کابین هواپیما یک محیط محدود و بسته است که به مسافر امکان حرکت آزادانه را نمی‌دهد. این وضعیت، به‌خصوص در پروازهای طولانی، برای افراد مبتلا به کلاستروفوبیا بسیار سخت و ناراحت‌کننده است. همچنین، اینکه فرد هر زمان که بخواهد توانایی ترک هواپیما را ندارد، این حس را تشدید می‌کند.
ترس از شرایط جوی نامطلوب
شرایط جوی نامطلوب مانند طوفان، بادهای شدید و تلاطم هوایی (Turbulence) ترس از پرواز را افزایش می‌دهد. بسیاری از افراد از روبه‌روشدن با شرایط غیرقابل پیش‌بینی در طول پرواز می‌ترسند. هرچند که خلبانان و کادر فنی هواپیماها برای روبه‌روشدن با این شرایط آموزش دیده‌اند، احساس نبود امنیت در چنین شرایطی باعث ایجاد اضطراب و ترس می‌شود.
تجربیات بد گذشته
برخی از افراد این ترس را به‌دلیل تجربیات بد گذشته، مانند پروازهای پر تلاطم، حوادث هوایی یا حتی تماشای فیلم‌ها و مستندهای مربوط به سوانح هوایی، تجربه می‌کنند. این تجربیات به‌صورت ناخودآگاه ترس‌های فرد را تقویت می‌کند و در دفعات بعدی، فرد استرس بیشتری خواهد داشت.
ترس از مرگ
ترس از مرگ یا تاناطوفوبیا (Thanatophobia) یکی از اصلی‌ترین ترس‌ها بین انسان‌ها است و در بسیاری از موارد باعث این ترس نیز می‌شود. افراد مبتلا ممکن است تصور کنند که پرواز یکی از موقعیت‌های پُرخطر است و آن‌ها را به مرگ نزدیک می‌کند. این نوع ترس، که اغلب به‌صورت ناخودآگاه رخ می‌دهد، تجربه پرواز را به یک موقعیت اضطراب‌آور تبدیل می‌کند.
تاثیر اخبار و رسانه‌ها
اخبار رسانه‌ها و گزارش‌های مربوط به حوادث هوایی، تاثیر زیادی در افزایش این ترس دارند. اگرچه هواپیماها از نظر آماری یکی از امن‌ترین وسایل حمل‌ونقل محسوب می‌شوند؛ اما رسانه‌ها معمولاً گزارش‌های مربوط به سوانح هوایی را برجسته می‌کنند. همین موضوع باعث می‌شود که بسیاری از افراد این سوانح نادر را به‌عنوان خطری جدی در ذهن خود ثبت کنند و از پرواز وحشت داشته باشند.
بیماری یا ناراحتی جسمانی در طول پرواز
برخی افراد از بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، دیابت یا بیماری‌های قلبی رنج می‌برند و از اینکه در طول پرواز دچار مشکلات جسمانی شوند، نگران هستند. در چنین افرادی، ترس از اینکه در موقعیت‌های اضطراری دسترسی به کمک‌های پزشکی فوری نداشته باشند نیز منجر به اضطراب شود.
علائم ترس از پرواز
این ترس با علائم جسمانی و روانی همراه است که شدت آن‌ها در افراد تفاوت دارد. در ادامه، مهم‌ترین علائم آن را بررسی می‌کنیم:
تپش قلب
تپش قلب یکی از رایج‌ترین علائم جسمانی مرتبط با این ترس است. وقتی فرد دچار اضطراب یا وحشت می‌شود، سیستم عصبی سمپاتیک فعال می‌شود و باعث افزایش ضربان قلب خواهد شد. این حالت حس ناراحتی یا ناتوانی در کنترل را تشدید می‌کند. در برخی موارد، افراد ممکن است تصور کنند که دچار حمله قلبی می‌شوند که این موضوع خود ترس را افزایش می‌دهد.
تعریق شدید
یکی دیگر از علائم جسمانی این فوبیا، تعریق شدید است. اضطراب باعث فعال‌شدن غدد تعریق در بدن می‌شود و افراد ممکن است در ناحیه دست‌ها، صورت یا بدن خود تعریق بیش‌ازحدی را تجربه کنند. این تعریق معمولاً بدون دلیل محیطی رخ می‌دهد؛ زیرا هوای داخل کابین هواپیما کنترل‌شده و خنک است؛ اما ترس می‌تواند این واکنش فیزیکی را تحریک کند.
تنگی نفس
بسیاری از افراد مبتلا به این ترس، دچار تنگی نفس می‌شوند. وقتی فرد اضطراب شدید را تجربه می‌کند، سیستم عصبی باعث تغییر در نحوه تنفس می‌شود و فرد حس می‌کند که نمی‌تواند به‌اندازه کافی هوا دریافت کند. این حالت که به‌عنوان هایپروِنتیلاسیون (Hyperventilation) نیز شناخته می‌شود، علائمی مانند سرگیجه و حتی بی‌حالی دارد.
سرگیجه و حالت تهوع
سرگیجه و حالت تهوع نیز از جمله علائم رایج هستند. اضطراب و نگرانی عملکرد سیستم گوارشی را مختل می‌کنند و باعث بروز علائمی مانند تهوع و سرگیجه می‌شوند. در برخی موارد، افراد ممکن است حتی پیش‌از شروع پرواز، به‌دلیل استرس زیاد دچار حالت تهوع شوند. این حالت برای کسانی که از حرکت هواپیما نیز احساس ناراحتی می‌کنند، تشدید می‌شود.
لرزش و تنش عضلانی
ترس از پرواز اغلب با لرزش و تنش در عضلات همراه است. وقتی فرد دچار استرس می‌شود، عضلات بدن به‌صورت غیرارادی سفت می‌شوند؛ درنتیجه فرد در ناحیه دست‌ها، پاها یا حتی صورت و فک این انقباض را تجربه می‌کند. لرزش دست‌ها یا بدن معمولاً نشانه‌ای از واکنش بدن به اضطراب است و با کاهش حس کنترل و افزایش ترس همراه خواهد بود.
حملات پنیک
یکی از شدیدترین علائم، حملات وحشت پنیک است. افراد ممکن است در طول پرواز یا حتی پیش‌از آن دچار حملات پنیک شوند که با علائمی مانند تپش قلب شدید، احساس سرگیجه، تعریق، تنگی نفس و ترس از مرگ یا ازدست‌دادن کنترل همراه است. این حملات بسیار شدید هستند و فرد را به مرز ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره می‌رسانند.
افکار وسواسی
افراد مبتلا به این ترس معمولاً افکار وسواس‌گونه دارند. آن‌ها به‌طور مداوم درباره حوادث هوایی، نقص فنی یا سقوط هواپیما فکر می‌کنند و این افکار باعث تشدید اضطراب و نگرانی آن‌ها می‌شود. این افراد ممکن است خود را در حال پیش‌بینی بدترین سناریوهای ممکن پیدا کنند و قادر به کنارگذاشتن این افکار نباشند.
حساسیت به صداها و حرکات هواپیما
حساسیت شدید به صداهای موتور هواپیما، صدای باز و بسته‌شدن درها یا تکان‌های خفیف هواپیما نیز از جمله علائم ترس از پرواز است. افراد مبتلا به این ترس هرگونه صدای غیرعادی یا حرکت غیرمنتظره را به‌عنوان نشانه‌ای از وقوع حادثه تلقی می‌کنند. این حساسیت بالا اضطراب آن‌ها را تشدید و تجربه پرواز را برایشان به‌شدت ناخوشایند می‌کند.
ناراحتی در انجام فرایند امنیتی فرودگاه
بسیاری از افراد، حتی پیش‌از سوارشدن به هواپیما در طول انجام فرایندهای امنیتی و انتظار در فرودگاه دچار استرس و اضطراب می‌شوند. این ناراحتی به‌دلیل طولانی‌بودن صف‌ها، تشدید نگرانی‌ها درباره پرواز یا حتی احساس نزدیکی به لحظه پرواز اتفاق می‌افتد. برای جلوگیری از این اتفاق باید بدانیم که چند ساعت قبل پرواز فرودگاه باشیم؟ با حضور به موقع در فرودگاه می‌توانیم بخش عمده‌ای از این استرس را کاهش دهیم.
راهکارهایی برای غلبه به ترس از پرواز
شاید اکنون این سوال برایتان پیش بیاید که راهکار فائق‌آمدن به ترس از پرواز چیست؟ اصلا راهکاری برای غلبه بر ایروفوبیا وجود دارد؟ در پاسخ باید گفت برای غلبه به این ترس راهکارهایی وجود دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
آموزش و کسب اطلاعات بیشتر در مورد ایمنی پرواز
یکی از راهکارهای موثر، آگاهی بیشتر در مورد ایمنی پرواز است. بسیاری از افراد از اینکه هواپیما یکی از ایمن‌ترین وسایل حمل‌ونقل است، اطلاعی ندارند. آمار نشان می‌دهد که احتمال وقوع سوانح هوایی بسیار کم است و هواپیماها تحت نظارت‌های شدید ایمنی قرار دارند. مطالعه و مرور آمارهای ایمنی هواپیما به کاهش اضطراب و ترس کمک می‌کند و فرد را به این باور می‌رساند که پرواز یک روش امن برای سفر است.
تمرین‌های تنفسی و آرامکردن ذهن
یکی دیگر از موثرترین روش‌های مقابله با اضطراب پرواز، استفاده از تکنیک‌های تنفسی و آرامکردن ذهن است. این تمرین‌ها به افراد کمک می‌کنند تا ضربان قلب خود را کنترل کنند و استرس خود را کاهش دهند. یکی از تکنیک‌های ساده آرامکردن ذهن این که نفس عمیق بکشید و سپس به‌آرامی هوا را از دهان خارج کنید. این روش باعث می‌شود که سیستم عصبی شما آرام شود و علائم فیزیکی ترس مانند تپش قلب و تعریق کاهش پیدا کند. همچنین، مدیتیشن یا گوش‌دادن به موسیقی آرامش‌بخش در طول پرواز به آرامش بیشتر شما کمک می‌کند.
برنامه‌ریزی قبلی و آماده سازی ذهنی
از راهکارهای موثر دیگر برای غلبه بر این ترس، برنامه‌ریزی دقیق پیش‌از سفر است. این برنامه‌ریزی شامل رزرو زودتر بلیط، انتخاب صندلی مناسب (بهتر است کنار پنجره نباشد) و آگاهی از مراحل پرواز است. آماده‌سازی ذهنی برای پرواز و مرور مراحلی که قرار است طی شود، اضطراب ناشی از ناآگاهی یا ترس از موارد ناشناخته را کاهش می‌دهد.
استفاده از درمان‌های شناختی رفتاری (CBT)
درمان‌های شناختی رفتاری (CBT) یکی از موثرترین روش‌های درمانی برای انواع فوبیاها است. این نوع درمان به افراد کمک می‌کند تا الگوهای فکری منفی و اضطراب‌آور خود را شناسایی کنند و آن‌ها را تغییر دهند. مشاوران یا روان‌شناسان با استفاده از تکنیک‌های CBT به افراد می‌آموزند که چگونه با افکار وسواسی مقابله و اضطراب خود را به‌شکل موثری مدیریت کنند.
روبه‌روشدن با ترس به تدریج
روبه‌روشدن با ترس از پرواز به‌تدریج به فرد کمک می‌کند بر این ترس غلبه و آن را مدیریت کند. این روش شامل مراحلی است که به‌تدریج ترس فرد از پرواز را کاهش می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، فرد می‌تواند ابتدا با تماشای فیلم‌هایی از داخل هواپیما یا شبیه‌سازهای پرواز شروع کند. سپس به فرودگاه برود و مراحل پیش‌از سوارشدن به هواپیما را تجربه کند، بدون اینکه واقعاً سوار شود. این روند تدریجی به فرد کمک می‌کند تا به‌مرور زمان اضطراب خود را کاهش دهد و با ترس‌هایش روبه‌رو شود.
مصرف داروهای ضداضطراب
در برخی موارد، افراد باید داروهای ضداضطراب یا آرام‌بخش برای کاهش علائم جسمانی ترس از پرواز مصرف کنند. پزشکان در چنین شرایطی داروهایی مانند بنزودیازپین‌ها (مانند دیازپام) یا داروهای آرام‌بخش خفیف‌تری را تجویز کنند که به کاهش اضطراب در طول پرواز کمک می‌کنند. بااین‌حال، این داروها باید با دقت و تحت نظر پزشک استفاده شوند و بهتر است که تنها در موارد شدید ترس از پرواز آن‌ها را مصرف کرد.
تمرکز بر مسائل مثبت و پرت‌کردن حواس
یکی دیگر از راهکارهای مفید برای کاهش ترس از پرواز، تمرکز بر موارد مثبت و پرت‌کردن حواس است. افراد می‌توانند با استفاده از تکنیک‌های ذهن‌آگاهی (Mindfulness) تمرکز خود را از ترس و اضطراب به لحظه حال و اتفاقات مثبت معطوف کنند. فعالیت‌هایی مانند خواندن کتاب، تماشای فیلم، گوش‌دادن به پادکست یا موسیقی مورد علاقه و حتی صحبت‌کردن با همسفران از ایده‌های سرگرمی برای پروازهای طولانی هستند که باعث پرت‌شدن حواس و کاهش تمرکز بر ترس می‌شود.
تجربه شبیه‌سازهای پرواز
برخی از مراکز و برنامه‌ها از شبیه‌سازهای پرواز برای کمک به افراد مبتلا به ترس از پرواز استفاده می‌کنند. این شبیه‌سازها به فرد این امکان را می‌دهند که تجربه واقعی پرواز را در محیطی کنترل‌شده و امن تجربه کند. این روش باعث می‌شود فرد با فرایند پرواز آشنا شود و اضطراب خود را از طریق تمرینات متعدد کاهش دهد.
درخواست حمایت دیگران
درخواست حمایت از طرف دوستان، خانواده یا حتی خدمه پرواز به فرد کمک می‌کند تا در طول پرواز احساس آرامش بیشتری داشته باشد. صحبت‌کردن با دوستان یا همسفرانی که مشکل ایروفوبیا ندارند و می‌توانند اطمینان و آرامش را به فرد مبتلا به ایروفوبیا منتقل کنند، باعث کاهش اضطراب خواهد شد. همچنین، برخی خطوط هوایی خدمه‌ای دارند که برای کمک به مسافران مبتلا به ترس از پرواز آموزش دیده‌اند و می‌توانند در طول پرواز به فرد اطمینان دهند که اتفاقی برایشان نمی‌افتد.
آیا راهکاری برای پیشگری از ایرفوبیا وجود دارد؟
برای افرادی که از این فوبیا رنج می‌برند، مدیریت و کاهش علائم اهمیت بسیاری دارد و پیشگیری از ابتلا به این فوبیا نیز ممکن است. یکی از موثرترین روش‌ها برای پیشگیری از ایروفوبیا، آموزش و آگاهی درباره ایمنی پرواز و فرایندهای مرتبط با آن است. افرادی که اطلاعات کافی در مورد میزان ایمنی هواپیماها، چگونگی عملکرد آن‌ها و نظارت‌های دقیق در صنعت هوانوردی دارند، کمتر اضطراب ناشی از ترس از پرواز را تجربه می‌کنند.
ازسویی تمرین تکنیک‌های مدیریت استرس و اضطراب یکی دیگر از راهکارهای پیشگری از ایرفوبیا است. افراد می‌توانند با تمرین‌های تنفسی، مدیتیشن و روش‌های آرامکردن ذهن به‌تدریج با شرایط پرواز کنار بیایند و ترس خود را مدیریت کنند. آشنایی با تکنیک‌های کاهش اضطراب پیش‌از پرواز به فرد کمک می‌کند در طول پرواز کمتر احساس ترس داشته باشد.
مورد مهم دیگر این است که اگر قبلاً تجربه پرواز نداشته‌اید، روبه‌روشدن با محیط‌های مشابه پرواز یا پروازهای کوتاه مدت به‌صورت تدریجی به کاهش احتمال بروز ترس کمک می‌کند. این روش فرد را به آرامی با شرایط پرواز آشنا می‌کند و به جلوگیری از ایروفوبیا کمک خواهد کرد.
سخن پایانی
ترس از پرواز، هرچند رایج است؛ اما نباید مانعی برای تجربه سفر با هواپیما باشد. اگر دلایل این ترس را بدانید و با راهکارهای مناسب مانند آموزش، تمرینات آرامکردن ذهن و در صورت نیاز، کمک از مشاوران و متخصصان بر این اضطراب غلبه کنید، تجربه پرواز برای شما نه‌تنها سخت نیست بلکه لذت‌بخش هم خواهد بود. همچنین باید بدانید سفر با هواپیما یکی از امن‌ترین روش‌های سفر است و بیشتر ترس‌های شما هرگز اتفاق نمی‌افتند.
سوالات متداول
- آیا مصرف قرص برای ترس از پرواز موثر است؟
بله در برخی موارد، اگر میزان ترس شدید باشد افراد باید داروهای ضداضطراب برای کاهش علائم جسمانی آن مصرف کنند.
- ایروفوبیا بیشتر برای چه کسانی رخ می دهد؟
افرادی که سابقه اضطراب، افسردگی یا دیگر اختلالات روانی دارند یا تجربه بدی از پرواز داشته‌اند، ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به ایروفوبیا باشند.
- چه زمانی باید برای ترس از پرواز درخواست کمک کنیم؟
شما می‌توانید حین سوارشدن به هواپیما یا در طول پرواز با مهماندارها در میان بگذارید که شما این ترس را دارید و در حین پرواز اگر سوالی برایتان پیش آمد حتماً مطرح کنید.
دیدگاهتان را بنویسید