اگر نگاهی به تاریخ هند بیندازید، با اسامی و نام‌های متعددی مواجه می‌شوید که بخش زیادی از آنها، ریشه تاریخی و اسطوره‌ای دارند. یکی از این موارد جشن دیوالی است که به‌عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین جشن در هندوستان شناخته می‌شود. بد نیست بدانید که این فستیوال با عناوینی چون دیپاوالی و دیبالی نیز شناخته می‌شود که به معنای «صف نورانی» است. پیشینه برگزاری جشن هم به چه چیزی بیش از ۲ هزار سال پیش باز می‌گردد. اسناد موجود نشان می‌دهند که این جشن برای بزرگداشت قهرمان بزرگ و اسطوره‌ای هند یعنی «رام» برگزار می‌شد.
در داستان مذکور رام بر «راونا» پادشاه اهریمنی‌ها پیروز می‌شود و در زمان بازگشت خود به وطن، با فانوس‌ها و شمع‌های روشن بسیار زیادی مواجه می‌شود. پیروان رام او را به‌عنوان تجسمی از ویشنو می‌پرستیدند، به همین علت چنین مراسمی برای او برگزار کرده بودند. بنابراین می‌توانیم بگوییم جشن دیوالی، پاسداشت پیروزی خوبی بر بدی و روشنایی بر تاریکی است.
جشن دیوالی در چه زمانی برگزار می‌شود؟
اگر یادتان باشد ابتدای مطلب گفتیم که جشن دیوالی به نوعی استقبال از سال جدید است و می‌توان همزاد آن را، جشن چهارشنبه سوری در ایران دانست. البته لازم است بدانید که این معادل‌سازی تنها از جهت نوع و ماهیت جشن است نه از نظر تاریخ و زمان برگزاری آن. زیرا تاریخ جشن دیوالی معمولاً در تاریخ پانزدهم کارتیکا و بر اساس گاهشماری هندی برگزار می‌شود. این گاهشماری هم معمولاً مشابه ماه‌های قمری است و در تقویم‌های دیگر کمی متفاوت می‌شود.
به بیان دقیق‌تر فستیوال دیوالی یا جشن دیوالی 2023 متناسب با چرخش ماه در تقویم میلادی مصادف با ماه‌های اکتبر و نوامبر و در تقویم شمسی مصادف با ماه‌های مهر و آبان می‌شود و معمولاً پنج روز به طول می‌انجامد. در واقع هر سال تاریخ جشن دیوالی در هند تغییر می‌کند. به عنوان مثال در سال 2018 تاریخ جشن دیوالی هند در 7 نوامبر برگزار شد. در حالی که جشن دیوالی هند 2024 ممکن است در تاریخ یکم نوامبر مصادف با 11 آبان سال 1403 برگزار شود. ناگفته نماند که مردم هم در هر روز از جشن دیوالی هند مراسم ویژه‌ای دارند. مراسمی که تمام جزئیات آن از دل تاریخ و فرهنگ باستانی هند نشأت گرفته و روایتگر زندگی اسطوره‌ای این مردم است.
دیوالی در کجا و توسط چه کسانی جشن گرفته می‌شود؟
از ابتدای این مطلب تا اینجا دائماً گفتیم که جشن دیوالی متعلق به هندوستان است اما نکته‌ای که در اینجا می‌خواهیم به آن اشاره کنیم، مهم بودن این جشن در کشورهای جنوب شرقی آسیا از جمله فیجی، مالزی، میانمار، سریلانکا، نپال و سنگاپور است. از طرف دیگر شاید در ابتدا که پیشینه این فستیوال را بیان کردیم تصور کرده باشید برگزاری جشن دیوالی مختص پیروان آیین هندو می‌شود؛ در حالی‌که به جز این آیین، پیروان آیین‌های سیک و جین هم دیوالی را جشن می‌گیرند. البته امروزه این فستیوال در اکثر شهرهای توریستی هند با هدف جذب گردشگر اجرا می‌شود و کمی از اصول و سنن قدیمی خود فاصله گرفته است.
جشن دیوالی چگونه برگزار می‌شود؟
جشن‌های هندی نیز مانند جشن‌های ایرانی با آداب و رسوم خاصی همراه هستند. با رسیدن تاریخ سیزدهم کارتیکا، مردم آستین‌ها را بالا می‌زنند و برای پاسداشت پیروزی رام بر پادشاه اهریمنی‌ها آماده می‌شوند. این جشن پنج روزه پر از شادی و شعف است و مردم را حسابی به وجد می‌آورد. برای اینکه بهتر با رسوم پنج روزه جشن دیوالی در هند آشنا شوید، در ادامه آداب هر روز را جداگانه بیان می‌کنیم.
روز اول فستیوال دیوالی
روز اول، یعنی تاریخ سیزدهم کارتیکا، شروع تمیزکاری و نظافت منازل است. در این روز مردم خانه‌هایشان را تمیز و با استفاده از شن‌های رنگی و انواع گُل کف خانه‌ها را تزیین می‌کنند. در فرهنگ بومی هندوستان، این روز «دهان‌ترایوداشی» نامیده می‌شود و به معنای خارج شدن «دانش پزشکی» از اقیانوس است. دانشی که به مردم کمک می‌کند بر بیماری‌ها غلبه کنند و سالم بمانند. نظافت منازل نیز با توجه به همین داستان انجام می‌شود.
دومین روز فستیوال دیوالی
مهم‌ترین کاری که مردم در روز دوم جشن انجام می‌دهند، استراحت و ماساژ بدن با روغن‌های گیاهی است . علت این کار، به اسطوره «چاتورداسی» باز می‌گردد. اسطوره‌ای که می‌گوید در این روز کریشنا، بزرگ‌ترین خدای هندو، یکی از شیاطین نابهکار را نابود و جهان را شاد کرده است. بر اساس دستور کریشنا مردم در این روز نباید غصه‌دار باشند و روز خود را با ناراحتی سپری نمایند.
روز سوم فستیوال دیوالی
مهم‌ترین روز فستیوال، روز سوم است. در این روز ماه به طور کامل غروب می‌کند و آسمان حسابی تاریک می‌شود. مردم چراغ‌ها و فانوس‌ها را روشن می‌کنند و به شکرگزاری مشغول می‌شوند. در این شب تمام جوامع هندوستان از فقیر تا غنی به شکرگزاری و روشن کردن چراغ مشغول هستند و با باز گذاشتن درها و پنجره‌های خانه‌ها سعی می‌کنند روشنایی بیش‌تری به محیط ببخشند.
روز چهارم فستیوال دیوالی
در روز چهارم، کارها و وظایف مختلفی اجرا می‌شود. در منابع مکتوب نیز روایت‌های متعددی برای این روز وجود دارد؛ برخی از روایت‌ها روز چهارم را متعلق به زوجین می‌دانند و برخی دیگر این روز را به پیروزی کریشنا بر ایندرا نسبت می‌دهند. در هر صورت در چهارمین روز فستیوال دیوالی، مردم به یکدیگر هدیه می‌دهند و به یاد گریشنا جشن می‌گیرند و پایکوبی می‌کنند.
روز پنجم فستیوال دیوالی
در آخرین روز فستیوال دیوالی، خواهرها برای برادرانشان دعا می‌خوانند و برای آنها طلب خیر می‌کنند. بنابراین می‌توانیم بگوییم روز آخر دیوالی، جشن خواهرها و برادرها است. پس از قرائت دعا، جشن به پایان می‌رسد و مردم برای آغاز سال نو آماده می‌شوند.
مراسم‌ها و تشریفات دیوالی
همان‌طور که کمی پیش‌تر گفتیم هر روز دیوالی مختص انجام کار خاصی است. این موارد عبارتند از تمیز کردن منازل، استراحت و تجدید قوا، شکرگزاری، تجدید پیمان بین زوجین و دادن هدیه، تحکیم روابط خانوادگی و طلب دعای خیر، هر کدام از این مراسم‌ها به یاد الهه و یا ایزدی خاص اجرا می‌شود به‌عنوان مثال مراسم روز اول، به خاطر الهه لاکشمی که نابود کننده موانع است، برگزار می‌شود. بر طبق باور عمومی و داستان‌های اسطوره‌ای، این الهه از امواج اقیانوس به وجود آمده و نمادی از پاکی و علوم پزشکی است. او پیش از آغاز جشن به پاک‌ترین خانه‌ها سر می‌زند و از تمیزی محیط مطمئن می‌شود.
راجع‌به تشریفات روز دوم هم صحبت کردیم و گفتیم که به خاطر پیروزی کریشنا بر شیطان مردم حق ناراحتی ندارد. روشن شدن فانوس‌ها در روز سوم نیز نشانگر علم و آگاهی است همچنین اگر یادتان باشد گفتیم که این جشن نمادی از پیروزی رام بر راونا، پادشاه اهریمنی‌ها و دنیای تاریکی بوده، بنابراین مردم با آویختن فانوس در داخل و خارج خانه‌هایشان ارادت خود را به رام نشان می‌دهند و اهریمن را دور می‌کنند. روز چهار و پنجم هم روزی برای نزدیک شدن اعضای خانواده به یکدیگر است.
نکات مهم سفر به هندوستان
در سفر به هندوستان و بازدید از جشن دیوالی هند حتما یک سری نکات مهم را رعایت کنید تا سفری لذت بخش سرشار از آرامش را تجربه کنید. برخی از مهم‌ترین نکات سفر به هندوستان می‌توان اشاره کرد به:
- حتما از چندین ماه قبل بلیط هواپیما هندوستان یا تورهای هندوستان را تهیه کنید تا سفری بدون استرس داشته باشید.
- زمستان‌های دهلی معمولا سرد است. به همین علت حتما لباس‌های گرم و مناسب به همراه داشته باشید.
- هند از نظر تنوع غذایی بسیار چشمگیر است و در جای جای دهلی میتوانید انواع غذاهای خوشمزه هندی را تست کرده و بچشید. قیمت غذاهای هندی هم معمولا کم و مقرون به صرفه است.
- در سفر به دهلی حتما مراقب وسایل شخصی خودتان باشید.
- با خودتان حتما لوازم مورد نیاز از جمله داروهای ضروری‌تان را به همراه داشته باشید.
- در دهلی هند انواع موزه‌های قدیمی و قلعه‌ها و مساجد برای بازدید وجود دارد. حتما از قبل برای بازدید آنها برنامه‌ریزی داشته باشید.
- در هند از چشیدن غذاهای گوشتی مخصوصا تهیه آنها از دست فروشان خودداری کنید.
جشن دیوالی، پاسداشت فرهنگ اسطوره‌ای
در این مطلب یکی از مراسم‌های باستانی، مهم و هیجان‌انگیز هند را بررسی و معرفی کردیم که چیزی حدود دو هزار سال قدمت دارد و تحت عنوان جشن دیوالی شناخته می‌شود. جشنی که طی پنج روز برگزار می‌شود و پس از آن مردم به استقبال سال جدید می‌روند. این جشن نوعی فستیوال خانوادگی است و هر روز آن تشریفات خاص خود را دارد. بدون شک دیدن چنین مراسمی می‌تواند تجربه‌ای منحصر‌به‌فرد باشد. البته لازم است بدانید که در زمان برگزاری فستیوال دیوالی، هند بسیار شلوغ می‌شود و معمولاً همه وسایل حمل‌ونقل آن تکمیل ظرفیت می‌شوند.
بنابراین پیشنهاد می‌کنیم برای سفر به این کشور زیبا و دیدن این مراسم حتماً به موقع اقدام کنید و بلیط هواپیما، قطار‌های درون شهری و حتی محل اقامت‌تان را رزرو کنید. برای این کار هم مسیر سختی پیش رو ندارید، زیرا مِستربلیط همیشه و همه‌جا همراه شما است و شما میتوانید از طریق سایت آن، اقدام به رزرو کنید. از همراهی شما تا پایان این مطلب سپاس‌گزاریم و منتظر خواندن نظرات و تجربیات شما در بخش کامنت هستیم. کارشناسان ما همیشه آماده پاسخگویی به سوالات شما هستند.
نظرات کاربران
اولین نفری باشید که نظر می دهید