گورستان تاج امیر؛ معرفی + راه های دسترسی

گورستان تاج امیر کجاست؟ یاسوج که اکنون مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد است، درگویش محلی بویراحمدی ها «یاسیچ» گفنه می شود. برمبنای نوشتۀ برخی لغت نویسان، واژۀ یاسیچ یا  یاسیج (یاسج) به معنای مطلق «تیر پیکاندار» یا «تیر» و «تیری که پادشاهان نام خود را بر آن می نوشتند»  بوده است.

افزون بر این، برخی پژوهشگران معاصر یاسوج را ترکیبی از «یا» و «سوز» می دانند و نشان دهنده وجود آتشگاه های فراوان در منطقۀ مزبور بوده است. جغرافیای طبیعی، چگونگی نظام تولید، سبک زندگی عشایری و سیاست رژیم حاکم بر منطقه بویراحمد رونق زندگی شهرنشینی را تا دهه 1340 مانع شد.

بازرنگ و تلخسرو از شهرهای منطقه بویراحمد علیا بود که فارسنامه ناصری از «تلخسرو» در قالب ناحیه ای از بلوک رودخانه، از توابع مناطق سردسیر کهگیلویه نام برده است. در حال حاضر روستاهای بازرنگ و تل خسرو در جنوب و جنوب شرق یاسوج واقع اند.

شهر یاسوج از آثار تاریخی بسیاری تشکیل شده است. یکی از این آثار تاریخی گورستان تاج امیر است که از مناطق باستانی آن به شمار می رود. اگر دوست دارید در مورد این مکان بیشتر بدانید با ادامه این مطلب در مجله مستر بلیط همراه شوید.

معرفی گورستان تاج امیر

گورستان تاج امیر در کناره 200 متری رود بشار و در شرقی ترین نقطه دره بشار در دامنه جنوبی یک بلندی با شیبی کمتر از 30 درجه جای دارد. سطح گورستان پوشیده از جنگل بلوط است؛ در پاییز 1388 زمانی که دانشگاه علوم پزشکی یاسوج برای برپاکردن ساختمان کتابخانه، از دامنة یک بلندی به مساحت پنج هزار مترمربع گودبرداری کرد، بقایای فرهنگی و باستان شناختی زیادی به دست آمد و بخش های زیادی از یک گورستان تاریخی ویران شد.

در پی آن، یکی از رانندگان که در برداشتن خاك و گودبرداری همکاری داشت، تعدادی ظرف سفالی و مفرغی را به اداره کل میراث فرهنگی استان کهگیلویه و بویر احمد تحویل داد. این تخریب درست در بخش میانی گورستان انجام گرفت. توضیح آنکه پیشتر و طی دهة 80 نیز بخش های غربی و جنوبی گورستان برای ساخت سالن ورزشی، مسجد، سرویس های بهداشتی، خیابان کشی و فضای سبز و… از بین رفته بود.

به هرروی، این گورستان در زمستان 1390 با نام «گورستان دهنو» برگرفته از نام روستایی در 7 کیلومتری شمال شرقی آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

پس از سه سال فراز و نشیب های اداری، اداره کل میراث فرهنگی استان کهگیلویه و بویراحمد با حمایت و همکاری معاونت میراث و پژوهشگاه میراث فرهنگی شرایط مطالعات و فعالیت های میدانی را فراهم آورد تا اینکه در خرداد 1391 گروه کاوش باستان شناسی گورستان تاج امیر یاسوج در محل مستقر شد و کاوش را در بخش میانی گورستان، در پشت گود بزرگی آغاز کرد که در سال 1388 دانشگاه ایجاد کرده و به بخش های زیادی از گورستان آسیب زده بود.

در برش این چاله بقایای ساختار سنگ چین تعداد زیادی گور نمایان بود. همزمان با فعالیت گروه کاوش، در بخش جنوب شرقی گورستان و در شرق بنای مسجد، دانشگاه علوم پزشکی با وجود مخالفت شدید گروه و البته با موافقت و هماهنگی مدیرکل و معاونت وقت میراث فرهنگی استان، از بخش دیگری به مساحت 1800 مترمربع گودبرداری کرد که در پی آن دست کم تعداد هفت گور دیگر ویران شد.

شگفت آنکه، درست پس از پایان کار گروه کاوش، بدون هرگونه مجوز کاوشی از سوی پژوهشکده باستان شناسی، تعدادی از کارشناسان اداره کل استان، کاوش بر روی تعدادی از گورهای کنار این چاله را ادامه دادند.

گورهای گورستان تاج امیر

همة گورهای نمایان در برش و بدنة دیواره های سه گانة غربی، شمالی و شرقیِ چاله ای که در سال 88 ایجاد شده بود، پیشتر تخریب و غارت شدند و گورها تنها بر اساس تعداد اندك قلوه یا تخته سنگهای باقیمانده آنها قابل شناسایی بودند. در این منطقه زمین بیش از 23 درصد به سمت جنوب غربی شیب داشت و درختان بلوط که ریشة آنها یکی از عوامل اصلی طبیعی تخریب گورها بود، کمتر بودند.

از میان 16 گور کاوش شده، 15 گور دارای ساختاری سنگی و همسان بودند و تنها یک گور خمره ای به دست آمد. در همة گورهایی که ساختار سنگی داشتند، عناصر معماری و واحدهای ساختاری گور تقریبا باه هم شبیه بودند و تفاوتها در کم و زیاد شدن یک یا دو واحد ساختاری بود. پوشش اکثر این گورها قلوه سنگ بودند. پوشش خرپشت های در همة گورها وجود داشت؛ تخته سنگهای بیضی و گاهی مستطیل شکل که به صورت هشتی بر روی چالة گور قرار می گرفتند.

شدت تخریب و متلاشی شدن بقایای استخوانی (انسانی) در گورستان تاج امیر بسیار زیاد بود؛ به طوری که تنها در چن گور از گورهای شناسایی شده بقایای انسانی یافت شد. یکی از مهمترین عوامل، اسیدی بودن بافت خاك در اثر پوشش جنگلی است که به سرعت تجزیه و از هم پاشیدگی بقایای استخوانی افزوده است.

همراه با برخی از این اجساد هدایایی نیز دفن شده بود. روی هم رفته، تعداد 156 شی از کاوش گورها شناسایی شد که از این میان تعداد ظروف کامل 3 عدد، ظروف ناقص 17 عدد، لبة ظرف (قطعه) 23 عدد و خرده سفال های به دست آمده از گورها نیز 1885 عدد بود که آمار این خرده سفال ها نشان دهندة شدت تخریب در این گورستان است.

پس از ظروف سفالی، مهره های سنگی با 58 عدد، مهره های نقره ای 19 عدد و یک مهرة مفرغی قرارداشتند. از گور یکی از گورها تنها هدایای تدفینی که شناسایی شد، 10 عدد سرپیکان سنگی بود که در ضلع شمال غربی چالة گور انباشت شده بود.

ابزار و تراشه های سنگی، سرنیزه های مفرغی، حلقه و دستبندهای مفرغی و نقرهای و یک خنجر مفرغی، دیگر اشیایی بودند که به تعداد کم در سایر گورها نیز شناسایی شدند. یکی از شاخص ترین اشیای شناسایی شده، قمقمة سفالی منقوشی بود که از بخش شمال غربی چالة یکی از گورها پیدا شد.

راه های دسترسی به گورستان تاج امیر

این گورستان در نزدیکی روستای دهنو قرار دارد که در 5 کیلومتری شهر یاسوج قرار دارد. بهتر است برای خودروی شخصی و یا تاکسی سفر خود به این منطقه را انجام دهید. برای سفر به شهر یاسوج می توانید بلیط اتوبوس یاسوج را به صورت آنلاین تهیه نمایید.

بازدید از گورستان تاج امیر

لازم است بدانید برای بازدید از گورستان تاج امیر شرایط خاصی برای بازدید وجود ندارد.